අපුත්තක සිටුතුමාගේ කතා වස්තුව

බුදුරජාණන් වහන්සේගේ කාලයේ එක සිටුවරයෙක් හිටියා. එ් සිටුවරයාට දරුවන් සිටියේ නෑ. එ් නිසා බිරිඳ මැරුණට පස්සේ මෙයා තනිව ම ජීවත් වුණා. දරුවන් නැති නිසා ‘අපුත්තක සිටාණන්’ කියලා නමකුත් වැටුණා. මෙයා ගතකළේ ඉතාමත් ලෝභ ජීවිතයක්. මෙයා මේ විදිහට ජීවත්වෙලා මැරුණට පස්සේ දරුවෝ හිටපු නැති නිසාත්, බිරිඳ නැති නිසාත් ධනය ඔක්කොම රජයට අයිති වුණා. ඊට පස්සේ කොසොල් රජ්ජුරුවෝ ගිහිල්ලා එ් ඔක්කෝම බලලා එන ගමන් භාග්‍යවතුන් වහන්සේව බැහැදකින්න සැවැත් නුවරට ආවා. ඉතින් බුදුරජාණන් වහන්සේ ”රජතුමනි, මොකෝ මේ මහ දවල් කොහේ ගිහින් එන ගමන් ද?” කියලා ඇහුවා.

‘‘ස්වාමීනී, භාග්‍යවතුන් වහන්ස, අපුත්තක සිටාණන් මraණයට පත්වුණා. එයාගේ දේපළ ඔක්කොම ආණ්ඩුවට අයිති වුණා. මම එ් කටයුත්තට ගිහින් එන ගමන්. ස්වාමීනී, එ් සිටුවරයාගේ ජීවිතය හරි පුදුම එකක්. භාග්‍යවතුන් වහන්ස, මෙයාට රත්තරන් විතරක් කෝටි අසූවක් තිබුණා. රිදී හා අනෙකුත් අවශේෂ වස්තුව තාම ගණන් බැලූවේ නෑ. භාග්‍යවතුන් වහන්ස, පුදුම වැඩේ තමයි, මේ සිටුවරයා කාපු බීපු කෙනෙක් නෙවෙයි. මෙයා බොහෝම දුක සේ ගෑවී නො ගෑවී කාලයි ජීවත් වෙලා තියෙන්නේ. එ් වගේ ම එයා ඇඳපු කෙනෙකුත් නෙවෙයි. ගෝනි පඩංගු වගේ එ්වා තමයි ඇඳලා තියෙන්නේ. එ් වගේ ම හොඳ යාන වාහන පාවිච්චි කරපු කෙනෙකුත් නෙවෙයි. කබල් කරත්තයක තමයි මෙයා ගිහින් තියෙන්නේ. ස්වාමීනී, මෙයා ජීවත් වූ හැටි හරි පුදුමයි.” එ් විස්තරය අහපු බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරනවා, ‘‘රජතුමනි, එයා දැන් ඉන්නේ නිරයේ..” කෙසොල් රජ්ජුරුවන්ට මේ සිද්ධිය අදහාගන්න බෑ. එ් නිසා ආයෙමත් අහනවා, ‘‘භාග්‍යවතුන් වහන්ස, එයා නිරයේ..?” ‘‘ඔව්, දැන් එයා මහා රෞරව කියන නිරයේ ඉපදිලා ඉන්නවා.” රජතුමා තුන්වෙනි වතාවෙත් අහනවා, ‘‘අනේ, භාග්‍යවතුන් වහන්ස, එයා නිරයේ ම ද..?” ‘‘ඔව් රජතුමනි, එයා නිරයේ ම යි.”

ඊට පස්සේ බුදුරජාණන් වහන්සේ එයාගේ අතීත ජීවිතයක සිද්ධියක් විස්තර කළා. ‘තගරසිඛී’ කියලා පසේබුදුරජාණන් වහන්සේ නමක් වැඩවාසය කළ කාලයේ මෙයා මනුෂ්‍ය ලෝකයේ ඉපදිලා හිටියා. මේ කියන්නේ එයාගේ කලින් ජීවිතයක් ගැන. එ් ජීවිතයෙත් මෙයා දන් දීපු කෙනෙක් නෙවෙයි. නමුත් දවසක් අර පසේබුදුරජාණන් වහන්සේ වඩින විලාසය දැකලා මෙයාගේ හිත පැහැදුණා. පැහැදිලා ‘‘අර ගෙදරටත් යන්න. අපේ ගෙදරින් දානේ ටිකක් දෙයි” කියලා කිව්වා. ඊට පස්සේ ‘‘මෙන්න මේ ස්වාමීන් වහන්සේට දානේ පූජාකරන්න..” කියලා කෑගහලා ගෙදරටත් කිව්වා. එහෙම කියලා මෙයා ගමනක් පිටත් වුණා. ඉතින් ගෙදර මිනිස්සුත් බොහෝම ශ‍්‍රද්ධාවෙන් දානය පූජාකළා. මෙයා එ් ගමන ගිහිල්ලා ආපහු එද්දී අර පසේබුදුරජාණන් වහන්සේ දානෙත් අරගෙන ආපහු වඩිනවා. මෙයා අහලා තියෙනවා, ‘‘ස්වාමීනී, දානෙ හම්බ වුණා ද?” කියලා. ‘‘හම්බ වුණා” කිව්වා. ”කෝ බලන්න..” කියලා පාත‍්‍රය බැලූවා. බලද්දී හොඳට පිරෙන්න දානෙ පූජාකරලා. එතකොට මෙයාගේ හිතට අදහසක් ඇවිල්ලා තියෙනවා, ‘අපරාදේ.. මං මේ කරගත්තු වැඩේ.. මං මේක මනුෂ්‍යයෙකුට දුන්න නම් වැඩක්වත් ගන්නවානේ.. උදළු ගාවගන්නවත් තිබුණානේ…’ කියලා මොකක් හරි එහෙම එකක් හිතෙන්න ඇති.

බලන්න, මේ සිද්ධිය එයාගේ ජීවිතයේ සාමාන්‍ය සිදුවීම් අතරේ එක සිදුවීමක් විතරයිනේ. එ් වගේ දේවල් අපේ ජීවිතවලත් කොච්චර වෙනවා ඇද්ද? ‘‘අරයට වතුර ටිකක් දෙන්න.. අරයට කෑම ටිකක් දෙන්න..” කියලා අපි කියපුවා කෙළවරක් නෑනේ. සමහර විට එ් දේවල් අපට මතකත් නෑ. එ් වගේ මෙයාටත් මේක මතක නැතිවෙන්නත් ඇති. නමුත් එයා ‘‘අර ස්වාමීන් වහන්සේට දානෙ පොඩ්ඩක් දෙන්න” කියලා කියාපු එකේ දී ඉලක්ක කළේ පසේබුදු කෙනෙක්ව. නමුත් එයා දන්නේ නෑ, එ් පසේබුදු කෙනෙක් කියලා. දන් දුන්නා. නමුත් පස්සේ ‘අනේ, මීට වඩා වැඩක් ගන්න තිබුණානේ වෙන කාටහරි දුන්න නම්..’ කියලා දීපු දේ ගැන අපැහැදුණා. එ් විදිහට පසේබුදුරජාණන් වහන්සේට දන් දීපු පින එයාගේ ඔක්කොම දේවල් යටපත් කරගෙන ඉස්මතු වුණා. එ්ක තමයි උපනූපන් ආත්මවල සිටුවරයෙකුගේ පවුලක ගිහිල්ලා උපදින්න හේතු වුණේ.

මේක විඤ්ඤාණයේ ක‍්‍රියාකාරීත්වය තේරුම් ගන්නත් හොඳ සිද්ධියක්. එ් කියන්නේ එයා එතැන දී චේතනාවක් පහළ කරලා දානෙ පොඩ්ඩක් දෙන්න ඕන කියලා හිතුවා. අත දිගුකරලා ගෙදරත් පෙන්නුවා. එයාගේ ධනයෙන් දානෙත් දුන්නා. එ් නිසා දානමය පින්කම සිද්ධ වුණා. හැබැයි, ඉතින් දෙවෙනි වතාවේ දී බලලා අසතුටු වුණා. එතකොට මේ සිද්ධ වූ සෑම දෙයක් ම විඤ්ඤාණයේ ක‍්‍රියාකාරීත්වය තුළ චේතනාව පහළ කරලානේ සිදුවුණේ. ඔන්න පුණ්‍යකර්මය විපාකය හැටියට මැරෙන කොට ම ගිහිල්ලා සිටු පවුලක ඉපදුණා. නමුත් අසතුටු වූ නිසා කන්නේ නෑ. අදත් එ් වගේ අය ඕනතරම් ඉන්න පුළුවන්. හොඳට සල්ලි තියෙනවා, නමුත් එහෙන් මෙහෙන් කෑම කාලා ඉන්නවා. එ් කියන්නේ රහට කෑම කන්නේ නැති මිනිස්සු අදත් ඉන්නවා.

එ් වගේ ම මෙයා තවත් ආත්මයක දී සිටුවරයෙක් වෙලා ඉද්දී ධනය හේතුකරගෙන එයාගේ ඥාති පුතෙක්ව මraවලා. එ් නිසා නිරයේ ගිහිල්ලා අනන්ත දුක් විඳලා අර පසේබුදුරජාණන් වහන්සේට දානෙ පොඩ්ඩ පූජාකරපු පිනෙන් ආයෙමත් සිටු පවුලකට ආවා. එතකොට එයා මේ සිටු පවුලෙ උපදින කොට තවත් කර්මයක් විපාක විඳින්න ඉතිරිව තිබුණා. එ් තමයි ළමයෙක් මraපු එකේ ඉතිරි විපාකය. එ් නිසා ළමයි නෑ. බලන්න, මේ ජීවිතයේ මෙයා ජීවත් වුණේ බුදුරජාණන් වහන්සේ වැඩසිටිද්දී. නමුත් භාග්‍යවතුන් වහන්සේ පෙනි පෙනී, සංඝයා පෙනි පෙනී මෙයාට කල්පනාවක් ආවේ නෑනේ ‘ජීවිතය පිළිබඳ යම්කිසි දෙයක් තේරුම් ගන්න ඕන’ කියලා. ඉතින් මැරිලා ගිහින් නිරයේ ඉපදුණා. එ්කෙදී බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරනවා, ‘රජතුමනි, එයාගේ එ් පුණ්‍ය විපාකය ආත්ම හතක් තිස්සේ විපාක දුන්නා, දැන් ඉවරයි. ඊට පස්සේ නිරයේ යන්න තිබුණු ඉතුරු කර්ම විපාකයට ආපහු නිරයේ ගියා.’

එතකොට බැලූ බැල්මට පේනවා, මේ කර්ම විපාක කියන්නේ මහා විශාල අද්භූත බලවේගයක්. සාමාන්‍ය මනුෂ්‍යයෙකුට මේක විග‍්‍රහ කරගන්න බෑ. බුදුරජාණන් වහන්සේ මේක දේශනා නො කරන්න අපට මේක කිසිසේත් ම තේරුම් ගන්න බෑ. එ්ක නිසයි මිනිස්සු හැමදේටම ‘‘කරුමය.. කරුමය..” කියාගෙන ඉන්නේ. කර්මය කියන්නේ සංස්කාරයක්. එ් කියන්නේ හේතු ප‍්‍රත්‍යයන්ගෙන් හටගත්තු දෙයක්. අනිත්‍ය දෙයක්. එ්ක සංඛතයක් කියලා තේරුම් ගන්න අපට එ් කතන්දරේ ම ප‍්‍රමාණවත්. ඔන්න එයා දානයක් දුන්නා. එ් කියන්නේ සංඛතයක් ඉපදුණා. සංඛතයක ස්වභාවය තමයි (උප්පාදෝ පඤ්ඤායති) හටගැනීම පේනවා. එ් තමයි එයා ආත්මභාව හතක් සිටු තනතුරේ උපන්නා. (වයෝ පඤ්ඤායති) එ්ක නැතිවෙලා ගියා. (ඨිතස්ස අඤ්ඤතත්ථං පඤ්ඤායති) පවතින එක වෙනස් වෙලා ගියා. කර්මය ආත්මභාව හතේ ම විපාක දීලා ඉවර වුණා. එහෙම නම් කර්ම විපාකයන්ගේ ස්වභාවය තමයි විපාක දීලා අවසන් වෙනවා. නමුත් එක් කර්මයක් විපාක දීලා අවසන් වුණාට සසර ගමන ඉවර වෙන්නේ නෑ. මොකද තවත් කර්ම එකතුවෙලා තියෙනවා.